KINH TẾ KHỦNG HOẢNG PHẢI TÌM " THÀY THUỐC MÁT TAY"

Hai nền kinh tế Âu-Mỹ trì trệ kéo dài từ 2008 đến nay đã 4 năm vẫn chưa có dấu hiệu phục hồi vững mạnh. Nhiều người không khỏi thắc mắc tại sao môn kinh tế học đã được nghiên cứu hàng trăm năm, các triệu chứng và biện pháp đối phó đều ghi chép thấu đáo với bao nhiêu bút mục vậy mà nhà nước cùng các cố vấn thượng thặng (trong đó có nhiều giải Nobel về kinh tế) chẳng những loai hoay mãi không tìm ra lối thoát mà lại còn cãi nhau ỏm tỏi?


Nhận xét muốn đưa ra trong bài này là môn kinh tế phần nào giống như y học vì kết quả trị liệu tuỳ thuộc nhiều vào tâm lý không kém gì khả năng chuyên môn. Khi mang chứng nan y bệnh nhân phải có niềm tin nơi thầy thuốc và dám chiụ đau thì mới thuyên giảm. 


Ngoài ra còn có loại lang băm cho thuốc cực mạnh để chửa bệnh nhanh, được nhiều người khen nhưng sau này hậu hoạ thì để lại cho bác sĩ khác chăm sóc, hoặc những lương y cứ lo cứu chữa đến tận gốc nhưng kết quả chậm chạp lại bị chê là cố tình kéo dài để kiếm tiền thân chủ. Sau rốt, tuy cùng một bệnh trạng nhưng vẫn phải dựa vào căn cơ nội tạng (trẻ, già, mức độ dinh dưỡng, v.v…) mà cho thuốc chứ không phải liều nào cũng như nhau. Nói bình dân nôm na nhưng rất đúng là phải tìm ra ông thầy thuốc mát tay.


Trở lại kinh tế Mỹ, nợ ngập đầu thì lý lẽ thông thường là phải cắt xén để trả nợ (e.g. cắt giảm ngân sách). Nhưng thân chủ lại đang đau ốm nên trái lại cần phải có thêm tiền để mua thuốc bổ  mới có sức khoẻ đi làm trả nợ (e.g. các gói kích cầu). Cho nên trong nhà cứ nhắm đòi tiền không ai khác hơn là con gái có chồng giàu (e.g. tăng thuế nhà giàu)! Cô này nổi giận vì đóng góp đã nhiều mà ông già cứ chi cho thằng em ghiền thuốc phiện (e.g. các chương trình xã hội kém hiệu quả), thay vì để cô dùng số tiền đó đi buôn sinh lợi (e.g. đầu tư tư nhân). Trong khi gia đình gây gỗ loạn xạ cả lên thì ông thầy thuốc (Quỹ Dự Trữ Liên Bang) quýnh quán cứ phải bơm thuốc hồi sinh (e.g.TARP rồi QE1 đến QE2) cho dù sẽ sinh ra hậu hoạn sau này (e.g. lạm phát trong dài hạn). 


Ông thầy (e.g. Ben Bernanke) nhắc mãi là các biện pháp tài chánh không thể thay thế chính sách thuế khoá và ngân sách nhưng chẳng ai quan tâm đến lời ông nói!


Nói đến đây thì độc giả đã thấy muốn giải quyết khủng hoảng không phải chỉ có các biện pháp kinh tế mà bao gồm cả nhiều vấn đề xã hội và chính trị. Ý kiến nào nghe cũng hợp lý cho dù trái nghịch nhau nên dân chúng cũng mù mờ không thể nào phân biệt được ai đúng ai sai. Do đó mới cần tìm ra một ông thầy thuốc mát tay để giao công việc không những chữa bệnh nhưng trước hết phải khiến thân chủ tin, hiểu và nghe lời!


Nước Mỹ trong thập niên 1980 khi rơi vào khủng hoảng trầm trọng lại bầu ra Tổng Thống Ronald Reagan. Cho đến nay vẫn còn tranh luận sôi nổi cho rằng ông này giỏi hay dở, nhưng đặc điểm của Ronald Reagan là tính lạc quan và năng khiếu nói chuyện thu hút khiến dân chúng tin nghe. Gặp vận số tốt nên đến cuối nhiệm kỳ kinh tế phục hồi tăng vọt, cho đến giờ nhiều người Mỹ vẫn ngưỡng mộ xem ông như một trong các vị tổng thống thành công nhất trong lịch sử. So với Tổng thống Obama là nhà trí thức hùng biện nhưng cách nào đó khi giải thích chương trình bảo hiểm sức khoẻ (ObamaCare) vốn là một trọng điểm trong chính sách kinh tế mà mãi đến giờ này đa số dân Mỹ - kể cả người viết - cũng chẳng rõ sẽ ảnh hưởng đến mình như thế nào, bởi thế nên không được ủng hộ mà đồng thời lại dễ bị đối thủ xuyên tạc tấn công.


 Cho nên điều kiện đầu tiên của một thầy thuốc mát tay là phải giải thích cho bệnh nhân hiểu, lạc quan tin tưởng rồi mới có thể cho liều thuốc đắng.


Các biện pháp kinh tế tranh cãi tuy viễn vong nhưng áp dụng thì lại chạm đến túi tiền và nồi cơm của từng phe nhóm – đồng tiền liền khút ruột, nên chẳng ai không lo. Tăng thuế sẽ tạo thêm gánh nặng cho nhà giàu và xí nghiệp; cắt trợ cấp xã hội sẽ ảnh hưởng đến người già và giới nghèo. Ai cũng muốn giải quyết khủng hoảng nhưng chẳng ai dại gì để phần mình bị cắt xén nên cứ tranh luận mãi không dứt. Trong xã hội dân chủ mỗi phe nhóm đều có quyền lợi và tiếng nói như nhau nên đạt đến đồng thuận không phải dễ, nên cuối cùng rồi một thầy thuốc mát tay phải dụ được bệnh nhân chiụ uống liều thuốc đắng, bằng không doạ dẫm đợi tới lúc ung thối rồi đem ra giải phẩu. Phương pháp trị liệu dù có nhưng trách nhiệm vẫn nơi bác sĩ có khả năng thuyết phục hay răng đe.


Bên cạnh đó căn cơ của người bệnh cũng không kém phần quan trọng. Một anh nội tạng yếu đuối (e.g. luật lệ và các cơ chế trong xả hội lỏng lẽo) sẽ dễ sinh biến chứng so với người mạnh khoẻ từ nhỏ. Hoặc người già (e.g. các nước nhiều người lớn tuổi như Nhật, Âu Châu,…) khó chữa hơn thanh niên (e.g. những quốc gia đang trổi dậy như Trung Quốc, Việt Nam). Hay tiền mua thuốc chữa bệnh lại chia ra cho băng đảng bài bạc hết sạch (e.g. tham nhũng bè phái).


Ngoài ra đôi khi gặp bệnh lạ - như dịch SIDA chỉ lan tràn vài chục năm nay khiến bác sĩ điêu đứng vì chưa tìm ra phương thuốc cứu chữa. Tương tự vậy, nền kinh tế toàn cầu diễn tiến ở mức độ chưa từng có trong lịch sử làm đổi thay nhiều nền tảng mà nhân loại chưa thấu hiểu khiến vài biện pháp trị liệu không còn hợp thời: chẳng hạn ngày xưa kích cầu thì tạo ra nhu cầu tiêu thụ và công ăn việc làm trong nước; nhưng giờ đây kích cầu vẫn khiến tăng tiêu thụ để mua hàng …. giá rẻ nước ngoài nên không tạo công ăn việc làm trong nước.  


Cuối cùng là vận mệnh của quốc gia đôi khi gắn liền với cái “hên” của nhà lãnh đạo. Nói có vẻ lạ nhưng bầu các ông Tổng thống lạc quan vui vẻ như Ronald Reagan hay Bill Clinton thì khá, còn rầu rĩ lo âu như Jimmy Carter thì cứ gặp thất bại. Nhưng dù rối bù như vậy, Hoa Kỳ và Âu Châu đang dần cải tổ hệ thống đầu tư, giám sát, ngân sách, thuế khoá để tăng cường tính cạnh tranh. Có lẽ vậy nên nhiều người bắt đầu tin tưởng rằng Mỹ sẽ là nền kinh tế hồi phục hàng đầu trong năm 2013.